GAZTELANIAZKO ERROMANTZEA

(XII eta XIII. mendea)

Espainiar erromantzea Europa osoan errotutako poesia-modalitate baten bertsiorik besterik ez da eta, beraz, beste hainbat kultuturatan agertzen diren antzeko gaiei heltzen die balada edo kanta narratibo formatan. Gaztelaniaren lehen garaietan, forma desberdinak egon behar izan ziren epika eta lirikaren artean, baina, XIV. mendetik ezagutzen ditugunak maitasun-istorioak  eta zor lizunak egoten dira gesta kantatan. Herri estimazio berezia zuten kantuen zati batzuk zaleen oroimenean grabatu ziren, eta bakan batzuk kantatu ziren orduko ikuskizunetan.

Horrela kantatutako zatiekiko gustua hain izan zen handia, ezen, haien irudiak balada gehienetan birmodelatu baitziren.  Horrenbestez, «Erromantze zaharrek» (hau da, 1550 baino lehenekoak) epopeien estilo-ezaugarri asko eduki badute zeren eta haietan oinarritzen baitziren eta, bestela, asmakizun berriko errelatoak  ere badaude egon, gertaera historikoen poetika adierazpen-ohiturak agertarazten dituztenak modu deskribatzailean.

Zenbait sekuentzia indartzen dituzte patetismo eta inpresionismo bereziekin, zatikakoa eta eszena bakartuak bultzatzen dituzte, eta egoerei kutsu lirikoa ematen diete. Sendotasun handiagoarekin edo txikiagoarekin, gaztelar hizkuntza komunitate guztien ahozko tradizioan irauten du munduan zehar eta, gaur egun arte bederen, gaztelaniaren poeta handiek ere landu ohi dute erromantzea.

Gaztelan Gaizki maite naute

Nire zain egon behar zutenak

Santxa andrearen seme-alabak

Mehatxu gaiztoa egin didate

Gona moztuko didatelakoan

Uzteko ni lotsagarri,

Belatzen  gizengarri

Ene usoak  jango dituelakoan

Ene neskameak bortxatuko

Ezkondugabeak ez ezkontzeko

Sukaldari bat hil didate

Errukirik gabe hil ere

Oso modu lotsagabe,

Horra ni  dohakabe.

On Rodrigok hitz egin zuen

esan zuena entzuteko zen:

Salesetako infanteez

mendekatuko zaitut erraz

Hortako sarea daukat prest

ondo zainduko zaituztet

egingo diedana egin ondoren

kontatu beharko dute hemen.